Μελέαγρος και Αταλάντη

 Κυνήγι του Καλυδώνιου Κάπρου Αττικός ερυθρόμορφος. αμφορέας  Η Αταλάντη κάθεται κρατώντας ένα δόρυ, που περιβάλλεται από τον Μελέαγρο, ενδεχομένως και τον Τιδέω Tedeus, και άλλους ήρωες.  «Ζωγράφος του  Μελέαγρου»  400-375 π.Χ. Ε.Α.Μουσείο Αθήνα

Στην ελληνική μυθολογία ο Μελέαγρος ήταν γιος του βασιλιά της Καλυδώνας Οινέως και της Αλθαίας, αδελφής της Λήδας. Ο Μελέαγρος είναι ο κεντρικός ήρωας των διηγήσεων για τον Καλυδώνιο Κάπρο.
Ο μύθος ,ή μυθιστορία καλύτερα, αρχίζει όταν ο Οινέας θυσίασε κάποτε σε όλους τους άλλους θεούς, αλλά ξέχασε την Άρτεμη. Η θεά οργίσθηκε και έστειλε εναντίον των Καλυδωνίων ένα φοβερό αγριογούρουνο, τον Καλυδώνιο Κάπρο, που προκαλούσε μεγάλες καταστροφές.


Ο Μελέαγρος καταδίωξε μαζί με τους πιο ονομαστούς Έλληνες ήρωες της εποχής το θηρίο και πέτυχε τελικά να το σκοτώσει.
Η Άρτεμις τότε προκάλεσε διχόνοια μεταξύ των Αιτωλών και των Κουρήτων που είχαν πάρει μέρος στο κυνήγι για το ποιος θα κρατήσει το τομάρι και το κεφάλι του ζώου.
Επακολούθησε μάχη και σε αυτή ο Μελέαγρος σκότωσε τους Τοξέα και Πλέξιππο, αδελφούς της μητέρας του, η οποία τότε τον καταράστηκε, επικαλούμενη εναντίον του την οργή των «χθονίων θεών» (του Κάτω Κόσμου).


Ο Μελάεγρος στο κυνήγι του Καλυδώνιου κάπρου σε σαρκοφάγο της ρωμαϊκής εποχής
από σκηνή αντίγραφο παλαιότερης περιόδου 

Ο Μελέαγρος, φοβούμενος το αποτέλεσμα της μητρικής κατάρας, αποσύρθηκε τότε από τη μάχη κι έτσι νίκησαν οι Κουρήτες και πολιόρκησαν τους Αιτωλούς στην Καλυδώνα. Μάταια ικέτευαν τον Μελέαγρο να πολεμήσει για να σώσει την πόλη του: ο ήρωας έκλεινε τα αφτιά του στις παρακλήσεις των γερόντων, των ιερέων, του πατέρα του και της μητέρας του (που είχε μετανοήσει).
Τελικώς ο εχθρός κυρίευσε και πυρπόλησε την Καλυδώνα, και οι Κουρήτες ετοιμάζονταν να λεηλατήσουν το μέγαρο του Μελεάγρου. Τότε μόνο ο Μελέαγρος μεταπείσθηκε από τις ικεσίες της συζύγου του Κλεοπάτρας (κόρης του Ίδα), πήρε τα όπλα του και έσωσε την πόλη, αλλά σκοτώθηκε καθώς φαίνεται την ώρα του τέλους της μάχης.

Ο Μελέαγρος από τον Σκόπα 
Αργότερα, ο μύθος εξελίχθηκε με μείωση της έμφασης στον πόλεμο Κουρήτων-Αιτωλών και αναγωγή του κυνηγιού του Καλυδώνιου Κάπρου στο κεντρικό επεισόδιο.
Κατά τον μεταγενέστερο μύθο, όταν ο Μελέαγρος ήταν επτά ημερών βρέφος οι Μοίρες εμφανίσθηκαν στη μητέρα του και της είπαν ότι ο γιος της θα πέθαινε όταν θα καιγόταν τελείως το ξύλο (δαυλός) που ήταν εκείνη τη στιγμή στην εστία (τζάκι).
Η Αλθαία, έντρομη, άρπαξε και έσβησε τον δαυλό, τον οποίο φύλαξε στη συνέχεια με μεγάλη προσοχή για 15 ολόκληρα χρόνια.
Αργότερα, όταν ο Μελέαγρος μεγάλωσε, έλαβε μέρος στο κυνήγι του κάπρου. Σε αυτό είχε συμμετάσχει και η Αταλάντη, και ο Μελέαγρος σκότωσε στη διαμάχη τους θείους του (γιους του Θεστίου) προκειμένου να προσφέρει το τομάρι του θηρίου στην Αταλάντη, και δίκαια, καθώς εκείνη το είχε πληγώσει πρώτη. Τότε η Αλθαία εξοργίστηκε τόσο πολύ για τον χαμό των αδελφών της, ώστε άρπαξε τον κρυμμένο δαυλό και τον έκαψε, με αποτέλεσμα να πεθάνει αμέσως ο γιος της.
Η Αλθαία όμως μετανόησε και αυτοκτόνησε. Αυτοκτόνησε επίσης και η σύζυγος του ήρωα, η Κλεοπάτρα. Σύμφωνα με ομηρική παραλλαγή, ο Μελέαγρος, που ήταν κατά τα άλλα άτρωτος, σκοτώθηκε από τον ίδιο τον θεό Απόλλωνα, ο οποίος αγωνιζόταν με το μέρος των Κουρήτων.
Σύμφωνα πάλι με λιγότερο αποδεκτές εκδοχές, ο Μελέαγρος σκότωσε και άλλους στο κυνήγι για χάρη της Αταλάντης: τους Κενταύρους Υλαίο και Ραίκο επειδή προσπάθησαν να τη βιάσουν, και τους Ιφικλή και Ευρύπυλο επειδή την είχαν προσβάλει.
Αναφέρεται ότι ο Μελέαγρος πήρε μέρος στην Αργοναυτική Εκστρατεία, κατά την οποία σκότωσε τον Αιήτη στην Κολχίδα, ενώ συμμετέχει και στους ταφικούς αγώνες που έγιναν στη μνήμη του Πελία, τα «άθλα επί Πελία».

Μελέαγρος και Αταλάντη

Ο Μελέαγρος και η Αταλάντη αριστερά της εικόνας στο κυνήγι  του Καλιδώνιου κάπρου 
Όταν γεννήθηκε ο Μελέαγρος , οι τρεις Μοίρες , αυτές που εξουσίαζαν τα πεπρωμένα όλων των ανθρώπων, παρουσιάστηκαν στο δωμάτιο όπου ήταν ξαπλωμένη η λεχώνα με το νεογέννητο. Η Κλωθώ και η Λαχέση προείπαν ότι εκείνος θα γινόταν γενναιόψυχος και δυνατός, η Τρίτη όμως, η Ατροπός, η «αλύγιστη» , βλέποντας ένα κούτσουρο να καίγεται στην εστία, ανήγγειλε ότι θα ζούσε μέχρι τη στιγμή που εκείνος ο δαυλός θα καιγόταν τελείως.
Η μητέρα του Αλθαία έτρεξε κι έσβησε το ξύλο και το απέθεσε σ ένα κιβώτιο κρυμμένο στα βάθη του ανακτόρου (Απολλόδωρος 1,8,2)

Όταν ο Μελέαγρος μεγάλωσε, φάνηκε ότι εκείνες οι προφητείες επιβεβαιώνονταν: είχε ευγενική ψυχή, ήταν ικανός στους αγώνες και στον πόλεμο έμοιαζε άτρωτος, όπως αρμόζει σε ένα γιο του Αρη. Ύστερα ήρθε στα μέρη της Καλυδώνας ο τρομερός κάπρος που έστειλε η Άρτεμη και ο γιός του Οινέα ήταν φυσικά ο επικεφαλής της αποστολής που οργανώθηκε για να αντιμετωπίσει τη μάστιγα. Πράγματι στην Καλυδώνα συγκεντρώθηκε ο ανθός των ηρώων όλης της Ελλάδας.

Αναμεσά τους ήταν, για να περιοριστούμε στα πιο ένδοξα ονόματα , οι Διόσκουροι Κάστορας και Πολυδεύκης, ο Θησέας, ο Ιάσονας, ο Πηλέας με τον πεθερό του Ευρυτίωνα, ο Αδμητος , ο Πειρίθοος , ο Τελαμώνας, ο Αμφιάραος και πολλοί άλλοι. Μοιραία όμως αποδείχθηκε η συμμετοχή των θείων του Μελέαγρου , που είχαν έρθει από την Πλευρώνα, και μιας δεινής κυνηγού, της Αταλάντης.

Η Αταλάντη με ασυνήθη ενδυμασία έτοιμη για αγώνα 

Οι επιφανείς φιλοξενούμενοι έγιναν δεκτοί με μεγαλοπρέπεια από τον Οινέα και επί εννέα μέρες οι κυνηγοί διασκέδασαν με γιορτές και συμπόσια. Ωστόσο αμέσως ανέκυψαν διαφορές και διαφωνίες: δεν αποδέχονταν όλοι οι ήρωες την παρουσία μιας γυναίκας σε μια χαρακτηριστικά αντρική δραστηριότητα και περισσότερο εχθρικοί προς την Αταλάντη ήταν οι δύο Κουρήτες , οι θείοι του Μελέαγρου.
Ο Μελέαγρος , αν και ήταν ήδη παντρεμένος με την Κλεοπάτρα, ερωτεύτηκε με πάθος την Αταλάντη και «είχε σφοδρή επιθυμία ν αποκτήσει παιδί» και μαζί της , όπως δηλώνει κακεντρεχώς ο Απολλόδωρος. Ό ήρωας έπεισε τους συντρόφους του να τη δεχτούν στην ομάδα τους και την αυγή της δέκατης μέρας άρχισε το κυνήγι , που έφερνε αντιμέτωπους όλους τους ήρωες της Ελλάδας με ένα μόνο ζώο.
Αλλά ο τρομερός κάπρος απέδειξε αμέσως ότι άξιζε αυτή τη συγκέντρωση δυνάμεων: σκοτώνοντας δύο από αυτούς. Μέσα στη σύγχυση που ακολούθησε την επίθεση του θηρίου, ο Πηλέας έριξε το ακόντιο του , αλλά έχασε το στόχο και τραυμάτισε θανάσιμα τον Ευρυτίωνα.


Μελέανδρος και Πηλέας 

Την ώρα που πολλοί από τους άντρες έτρεχαν να σωθούν, πρώτη χτύπησε τον κάπρο η Αταλάντη, που τον πλήγωσε στη ράχη μ ένα βέλος. Ύστερα ο Αμφιάραος τον χτύπησε ανάμεσα στα μάτια και το τέλος ο Μελέαγρος έμπηξε το ακόντιο του στην κοιλιά του θηρίου, που σωριάστηκε νεκρό στο έδαφος.
Ήταν έθιμο του κυνηγιού το κεφάλι και το δέρμα να τα παίρνει εκείνος που είχε δώσει τη χαριστική βολή στο θήραμα , κι επομένως τα τρόπαια που όλοι εποφθαλμιούσαν ανήκαν δικαιωματικά στον Μελέαγρο. Όταν όμως έγδαραν τον κάπρο, ο ήρωας, υποταγμένος στον ερωτά του, χάρισε τα πολύτιμα ενθύμια στην Αταλάντη, καθώς ήταν η πρώτη που χτύπησε το θηρίο.

Αταλάντη και Πηλεύς παλεύουν για το επινίκιο την κεφαλή του Καλυδώνιου κάπρου που βρίσκεται στην μέση του δρώμενου  500-490 π.Χ.- Staatliche_Antikensammlungen_Munich

Η χειρονομία του προκάλεσε βίαιη διαμάχη ανάμεσα σ εκείνους τους άντρες που υπερασπίζονταν με πείσμα την ανωτερότητα του φύλου τους. Ιδιαίτερα ανυποχώρητοι ήταν οι θείοι του ήρωα , οι οποίοι υποστήριζαν ότι το δέρμα ανήκε σε κάθε περίπτωση στην οικογένεια εκείνου που σκότωσε το θηρίο, αν ο Μελέαγρος δεν το ήθελε για τον εαυτό του.




ΣΤΙΣ ΔΥΟ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ ΕΠΑΝΩ ΒΛΈΠΟΥΜΕ ΤΟΝΠΛΗΘΟΣ ΤΩΝ ΗΡΩΩΝ ΠΟΥ ΛΑΜΒΑΝΟΥΝ ΜΕΡΟΣ ΣΤΟ ΚΥΝΗΓΙ 

Το απέσπασαν με τη βία από την Αταλάντη και ο Μελέαγρος , τυφλωμένος από την οργή, τους σκότωσε κι επέστρεψε τα τρόπαια στην περήφανη παρθένο. Όταν η μητέρα του η Αλθαία, έμαθε για το θάνατο των αδερφών της, έβγαλε από το κιβώτιο το δαυλό που είχε σβήσει και κρύψει πριν από πολλά χρόνια και τον έριξε οργισμένη στη φωτιά.
Ήταν αρκετές λίγες στιγμές για να καεί τελείως το ξύλο, παρασύροντας τον Μελέαγρο στο πεπρωμένο του θανάτου που σηματοδοτούσε το μαγικό αντικείμενο.
Η ψυχή του ήρωα κατέβηκε στον Κάτω Κόσμο. Εκεί σ ένα θαυμάσιο εδάφιο του Επίνικου του Βακχυλίδη , εκφράζει την αγωνία αυτού που νιώθει τη ζωή του να σβήνει. Συνομιλητής του είναι ο Ηρακλής, που είχε κατέβει στον Άδη για να αρπάξει τον Κέρβερο και, βλέποντας την επιβλητική σκιά ενός ένοπλου πολεμιστή, τέντωσε αμέσως το τόξο του για να αμυνθεί.
 Αλλά ο νεκρός τον καθησυχάζει και του αφηγείται με δάκρυα το κυνήγι του κάπρου, τη μοιραία διαμάχη με τους θείους του και τον παράλογο θυμό της μητέρας του . Την ώρα που καταδίωκε τους αντιπάλους του στο δρόμο για την Πλευρώνα και σκύλευε έναν νεκρό από τα όπλα του, στο ανάκτορο ο δαυλός έπαυε να καίει….

ΑΡΧΑΙΟΓΝΩΜΩΝ

Πηγές ενδεικτικά

  • Emmy Patsi-Garin: «Επίτομο λεξικό Ελληνικής Μυθολογίας», εκδ. οίκος Χάρη Πάτση, Αθήνα 1969.
  • http://antikleidi.com/Απόσπασμα από το βιβλίο των dario και  lia del corno “στη γη του μύθου” – Ταξιδεύοντας στην Ελλάδα με θεούς, ήρωες και ποιητές
  • ΑΡΧΕΙΟ ΑΡΧΑΙΟΓΝΩΜΩΝ























ΕΙΚΟΝΕΣ ΑΡΧΑΙΟΓΝΩΜΩΝ

ΓΙΑ ΝΑ ΔΕΙΤΕ ΚΑΝΟΝΙΚΑ ΤΗΝ ΕΙΚΟΝΑ ΣΤΟ ΚΙΝΗΤΟ ΚΛΙΚ ΕΠΑΝΩ ΤΗΣ