Αργείοι αθλητές και Ολυμπιονίκες στην Αρχαιότητα

Οι Αργείοι είχαν διακριθεί και στον αθλητισμό, εκτός βέβαια από την πλούσια πνευματική, πολιτιστική και πολεμική δραστηριότητά τους. Είχαν λοιπόν, συνδέσει τη ζωή τους με την άθληση και είχαν αποκτήσει μεγάλη δύναμη και ισχύ. Αυτό αποδεικνύεται τόσο από τα στάδια και τα γυμνάσια (γυμναστήρια) που υπήρχαν, όσο και από την έντονη
παρουσία τους σε όλους τους ιερούς αγώνες (Ολύμπια, Νέμεα, Ίσθμια, Πύθια).

Χάλκινος ενεπίγραφος τρίποδας 430-420 π.Χ. έπαθλο νίκης των Μακεδόνων βασιλέων στα Ηραία του Άργους .Βρέθηκε στον τάφο του Φιλίππου του Β .καταλαβαίνει κανείς την θεώρηση της σπουδαιότητας αυτού του επάθλου για τους Έλληνες βασιλείς Ηραία - Αγώνες προς τιμήν της θεάς Ήρας που διεξάγονταν στο ιερό της στην ευρύτερη περιοχή των Μυκηνών, στην Πρόσυμνα, οκτώ χιλιόμετρα βορειοανατολικά του Άργους. 

Τα Ηραία τελούνταν ήδη από τη Γεωμετρική-Αρχαϊκή εποχή, αρχικά κάθε τρία χρόνια και στη συνέχεια κάθε πέντε, στα τέλη Ιουνίου-αρχές Ιουλίου. Οι αγώνες ήταν γυμνικοί (δρόμος, στάδιο, οπλίτης, δόλιχος, πένταθλο), ιππικοί και αρματοδρομίες, καθώς και μουσικοί και δραματικοί. Στους νικητές δινόταν βραβείο ένα στεφάνι μυρτιάς και χάλκινα έπαθλα, όπως ασπίδες, τρίποδες, λέβητες και υδρίες. Εξαιτίας των χάλκινων επάθλων, τα Ηραία ονομάζονταν και "χάλκεος αγών". Την περίοδο του 4ου-3ου αιώνα π.Χ. οι αγώνες ονομάζονταν "Εκατόμβοια", ενώ από τα μέσα του 3ου αιώνα π.Χ. γιορτάζονταν στο Άργος μαζί με τα Νέμεα και αποκαλούνταν "Ηραία τα εν Άργει". Από τον 1ο αιώνα μ.Χ. τα Ηραία αναφέρονται ως "η εξ Άργους ασπίς", από τη χάλκινη ασπίδα-έπαθλο των νικητών, που είχε ιδιαίτερα θρησκευτικό νόημα για την πόλη. Μάλιστα, στην ακρόπολη του Άργους, τη Λάρισα, υπήρχε ιερός οχυρός χώρος με το όνομα Ασπίδα.

Στους αγώνες συμμετείχαν με διάφορους τρόπους, είτε ως αθλητές, είτε ως αγωνοδίκες, είτε ως αγωνοθέτες. Δυστυχώς, δεν μας είναι γνωστός ο αριθμός των Αργείων αθλητών που μετείχαν στους αγώνες αυτούς, όμως αν κρίνουμε από τις επιτυχίες, τις διακρίσεις τους και από τη διαχρονικότητα της παρουσίας τους, μπορούμε με βεβαιότητα να πούμε ότι πάντα στο Άργος υπήρχαν γενναίοι και ικανοί αθλητές, ανεξάρτητα από τα όσα έφερε στο φως η αρχαιολογική σκαπάνη και οι περιγραφές του Παυσανία. Αναμφισβήτητα, ο δρόμος, η πάλη, η πυγμή και οι αρματοδρομίες ήταν τα αγωνίσματα με τα οποία ασχολούνταν κυρίως οι Αργείοι.    
Έφτασαν μέχρι εμάς τα παρακάτω ονόματα νικητών, το είδος της νίκης και ο τόπος, όπου διαγωνίσθηκαν. Έχουμε :  

Ο Αγεύς ή Αργεύς: ξακουσμένος Αργείος δρομέας, νίκησε στο δόλιχο και την ίδια ημέρα διέτρεξε την απόσταση από την Ολυμπία στο Άργος για να αναγγείλει τη νίκη του.

Ο Αγησίστρατος Περίλα: νίκησε στο πένταθλο, στα Λύκαια, το 320 π.Χ.

Ο Αγίας: Αργείος, νίκησε στην Ολυμπία, στην 113η  Ολυμπιάδα. Αυτό το μαθαίνουμε από επιγραφή, που βρέθηκε στο Άργος, στην εκκλησία του Αγίου Δημητρίου.

Ο Αισχύλλος ήταν ονομαστός αεθλοφόρος, ( inscr. gr. Antiquissimae 17,37). Αυτός αφού νίκησε στην Ολυμπία, αφιέρωσε, στην ίδια του την πατρίδα, το Άργος, δύο έκτυπα των Διοσκούρων.

 [Τώδε τύπω δίων ανά]κων ανέθηκ’ ε[λάο]ντε

Αισχύλλο[ς] Θίοπος, τοις δαμοσίοις εν αέθλοις

τετράκι τε [σ]πάδιον νίκηκα[ί]  τρίς τον οπλίτα[ν]

Ο Ανθεστίων: νίκησε στο στάδιο, το 52 π.Χ., στην 182η Ολυμπιάδα.

Ο Άνθιππος: Αργείος, νίκησε στο στάδιο και οπλίτην, Μεγάλα Αμφιαράϊα, στον Ωρωπό, μετά το 338 π.Χ. (Εφημ. αρχ. 1884 σελ. 126,127).

Χάλκινη Υδρία, 470- 460 π.Χ., έπαθλο στους αγώνες των Ηραίων του Άργους. Μητροπολιτικό Μουσείο Νέας Υόρκης.Η επιγραφή στο στόμιό  δείχνει ότι αυτή η υδρία ήταν ένα βραβείο που απονέμεται στους αγώνες της θεάς Ήρας στο ιερό της στο Άργος .

Ο Αριστεύς: Αργείος, νικητής στο δόλιχο, στην Ολυμπία, δεν είναι γνωστό σε ποια Ολυμπιάδα νίκησε, προσδιορίζεται μεταξύ των ετών 436 π.Χ. έως 408 π.Χ. Ο πατέρας του, ο Χείμων (ή Κίμων), ήταν νικητής στην πάλη. Οι εικόνες τους βρίσκονταν απέναντι η μία στην άλλη στην Ολυμπία. Την εικόνα του Αριστέως την είχε φτιάξει ο Παντίας ο Χίος και αυτή του Χείμωνος την είχε φτιάξει ο Αργείος Ναυκύδης. Υπήρχε και άλλη εικόνα του Χείμωνος, η οποία είχε φτάσει από το Άργος, στο ιερό της Ειρήνης, στη Ρώμη. Λέγεται ότι ο Χείμων είχε παλέψει με τον Ταυροσθένη τον Αιγηνήτην (Παυσ. 6,9,1).

Ο Αριστίων: Αργείος, νίκησε στους ιππικούς αγώνες, στους Δελφούς. Προς τιμήν του, η σύζυγος του αφιέρωσε το άγαλμά του, με την ακόλουθη επιγραφή, που βρέθηκε στο Άργος, στην οικία του Λεωνίδα Ζωγράφου. (Le Bas 112α).

 Λυ]σιμάχα Πολ[… θυγάτηρ,

Α]ργεία Αριστίω[να…..

Αργείον τον άνδ[ρα νικάσαντα

πολεμιστηρίωι Ηρα[ία…..

τρίς, Σωτήρια τρίς.

Διόδωρος Ερματτίου Αθηναίο[ς εποίησεν

Ο Δάνδης: νίκησε στο στάδιο, στην Ολυμπία, δύο φορές, στα Πύθια τρεις φορές, στα Ίσθμια δύο φορές, δεκαπέντε φορές στα Νέμεα. (Διόδ. Σικ. 11,53

....ήχθη και παρ’ Ηλείοις Ολυμπιάς εβδομηκοστή και εβδόμη, καθ’ ήν ενίκα στάδιον Αργείος, Δάνδης Διον. Αλικ. Αρχ. Ρωμ. 9.37 επί της εβδομηκοστής και εβδόμης ολυμπιάδος, ήν ενίκα στάδιον Δάνδης Αργείος).

 Και το εξής επίγραμμα του Σιμωνίδου καταδεικνύει την επιτηδειότητα του ανδρός. (Ελλ. Ανθολ. Τόμ 3 σελ. 165, αριθ. 14).

Αργείος Δάνδης σταδιοδρόμος ενθάδε κείται,

νίκαις ιππόβοτον πατρίδ’ επικλεΐσας,

Ολυμπία δίς, έν δε Πυθώνι τρία,

δύο δ’ έν Ισθμοί, πεντεκαίδεκα Νεμέα.

τάς δ’ άλλας νίκας ουκ ευμαρές εστ’ αριθμήσαι.

Στεφάνια ελιάς και αγριοσέλινου σε τμήμα βάσης που έφερε άγαλμα αθλητή δρομέα ο οποίος νίκησε στην Ολυμπία στα Ηραία και σε άλλους αγώνες 3ος αι. π.Χ. το όνομά του δεν διασώθηκε -Μουσείο του Άργους.

Άλλος ονομαστός δρομεύς ήταν ο Δρυμός, όπως φαίνεται από την εξής επιγραφή, που βρέθηκε στην Επίδαυρο. (Εφ. αρχ. 1885 σελ. 194).

Δρυμός παίς Θεοδώρου ολυμπικόν ενθάδ’ αγώνα

ήγγειλ’ αυθήμαρ δρομέων θεού εις κλυτόν άλσος,

ανδρείας παράδειγμα, πατρίς δε μοι ίππον Άργος.

Ανήγγειλε την ίδια ημέρα τη νίκη του στο ιερό του Ασκληπιείου της Επιδαύρου, όπου μέσα στο ιερό είχε στηθεί, προς τιμήν του, η ανάγλυφη μορφή του.

Παράσταση δόλιχου δρόμου. Αττικός μελανόμορφος αμφορέας, 500 π.Χ., Αρχαιολογικό Μουσείο Ρόδου.

Ο Επαίνετος: νίκησε στο στάδιο παίδων, στην Ολυμπία, το 80π.Χ., στην 175η Ολυμπιάδα. Σ’ αυτήν την Ολυμπιάδα έγιναν αγώνες μόνο παίδων, διότι ο Σύλλας είχε στείλει όλους του άνδρες στη Ρώμη («Άνδρες γάρ ουκ ηγωνίσαντο, Σύλλας πάντας εις Ρώμην μεταπεμψαμένου» (Ευσ. Παμφ.).

Ο (Ε)πιτιμάδας: Αργείος αθλητής, νίκησε στο παγκράτιον, το 468 π.Χ., στην 77η Ολυμπιάδα.

Ο Ευρυβάτης: αυτός σε απροσδιόριστη Νεμειάδα νίκησε στο πένταθλο· (Παυσ. 1.29,5), κατά τον Ηρόδοτο (6,92,9,75), ήταν στρατηγός των χιλίων Αργείων, οι οποίοι ήρθαν από το Άργος για να βοηθήσουν τους Αιγινήτες εναντίον των Αθηναίων. Στον πόλεμο, αφού μονομάχησε με τρεις άντρες, τους σκότωσε, πέθανε όμως από τον τέταρτο, τον Σωφάνο.  

Θεαίος ή Θειαίος: σπουδαίος και επιφανής Αργείος αθλητής. Γιος του Ουλία και  συγγενής από τη μητέρα του με τον Θράσυκλο και τον Αντία. Νικητής στην πάλη σε πολλούς αγώνες. Υπήρξε ολυμπιονίκης στην Πυθιάδα, τρεις φορές στα Νέμεια, τρεις φορές στα Ίσθμια, δύο φορές στα Εκατόμβια, που τελούνταν στο Άργος και δύο φορές στα Παναθήναια.

Ο Θράσυκλος και ο Αντίας: αυτοί ήταν συγγενείς με τον Θειαίο, από την μεριά της μητέρας του. Είχαν νικήσει και στα Νέμεα και στα Ίσθμια τέσσερις φορές και είχαν τιμηθεί με χρυσές φιάλες και επιτηδευμένες χλαμύδες και εξωμίδες (Πίνδ. Νέμ. 10,41 και Σχόλια).

... νικαφορίαις γάρ όσαις Προίτοιο τοδ’ ιπποτρόφον

άστυ θάλησεν Κορίνθου τ’ εν μυχοίς, και Κλεωναίων προς ανδρών τετράκις.

Σικυωνόθε δ’ αργυρωθέντες σύν οινηραίς φιάλαις επέβαν·

Εκ δε Πελλάνας επιεσσάμενοι νώτον μαλακαίσι κρόκαις·

Ο Ιολαΐδας: Αργείος νίκησε στο στάδιο, στην Ολυμπία (Sext. Jul.Afric. αναγραφ. σελ. 72) στην 139η Ολυμπιάδα.

Ο Κεράς ο Αργείος: νικητής στην πάλη, το 300 π.Χ., στην 120η Ολυμπιάδα.

«Κεράς Αργείος πάλην, ος χηλάς απέσπα βοός».

Οι αδερφοί Κλέοβις και Βίτων, γιοι της ιέρειας της Ήρας, οι οποίοι, εκτός από την ευσεβή τους πράξη, ήταν και αεθλοφόροι (Ηρόδ. 1,31).

Ο Κρεύγας: πρόκειται για άνδρα ονομαστό στη σωματική δύναμη.

Ο Λαδάς: νίκησε στο δόλιχο, το 460 π.Χ., στην 80η Ολυμπιάδα. Ο διασημότερος ίσως δρομέας της αρχαιότητας. Έτρεχε τόσο ελαφρά, ώστε δεν άφηνε ούτε ίχνη εκεί όπου είχε περάσει. Ο ανδριάντας του υπήρχε, σύμφωνα με τον Παυσανία, μέσα στο ναό του Λύκειου Απόλλωνα.

Ναός του Απόλλωνος στο Άργος.

Από επιγραφή, που βρέθηκε στην Αθήνα, καταφαίνεται ότι, ο Μένανδρος, από το Άργος, νίκησε στο παγκράτιο, στη δημόσια πανήγυρης στην Αθήνα, πιθανώς στη γιορτή των Παναθηναίων.

Ο Νίκανδρος : γιος του Τίμωνος, Αργείος, νίκησε στη πυγμαχία.

Ο Περιλάος: Αργείος παλαιστής, νίκησε στα Νέμεα, κατά το δεύτερο τέταρτο του 6ου αιώνα π.Χ. Είναι περισσότερο γνωστός από τον αγώνα μεταξύ Αργείων και Σπαρτιατών, στη Θυρεάτιδα, το 550 π.Χ. περίπου.

Ο Πολυκράτης: νίκησε στα Παναθήναια, όμως γύρω στο 220 μ.Χ. έφυγε για την Αλεξάνδρεια και ανήλθε στο ανώτερο αξίωμα του σωματοφύλακα, στην αυλή των Πτολεμαίων. Βρέθηκε στην Αλεξάνδρεια επιτάφια πλάκα από μάρμαρο με την εξής επιγραφή (C. 1. Α. τόμ. 2β σελ. 383,385,966. revue arch. 1886 σελ. 266, Πολύβ. 5,65.15.29).

 Πολυκρατής, Πολυκρατού, του Πολυκρατού, Αργείος ο σωματοφύλαξ. Είχε δε και τρεις θυγατέρας, αίτινες ενίκησεν κατά τους αγώνας αξιωθείσαι του βραβείου. (C.1 A. τόμ. 2β σελ. 388, 967).

(άρματι πωλικώ)

(Ζ)ευξώ Πολυκράτου(ς Αργεία)

κέλητι (τε)λ(είω)

Νουμήνιος Απολλοδ(ώ)ρο(υ—)

συνωρίδι τελ(εία).

Ευκράτεια Πολυκράτους (Αργεία)

άρματι τελ(είω)

(Ερμιό)νη (Πολύ)κράτους (Αργεία)

Από τις επιγραφές στο ιερό του Αμφιαράου, στο Μαυροδήλεσι, μαθαίνουμε, ότι νίκησε Πολυκρατής Αγεμάχου Αργείος παίδας δίαυλον.

Επιτύμβια στήλη του Κορίνθιου Λεύκιου Κορνήλιου, όπου νίκησε στους αγώνες των Ηραίων τον 2ο αι. μ.Χ. δύο φορές. Μουσείο Ισθμίας.

Ο Σώπατρος: νίκησε στο στάδιο, στην 187η Ολυμπιάδα.

O Φιλόνικος: Αργείος, νίκησε στην πάλα, στην κατηγορία των αγένειων, στα Μεγάλα Αμφιαράϊα, στον Ωρωπό, μετά το 338 π.Χ.

Άγνωστο παραμένει σε μας το όνομα του Αργείου ολυμπιονίκη, στον οποίο αναφέρεται το εξής επίγραμμα (Αριστ. ρητ. 1,7p. 1365α Bekkeri).

πρόσθε μέν αμφ’ ώμοισιν έχων τραχείαν άσιλλαν

ιχθύς εξ Άργους εις Τεγέαν έφερον.

Αρίστων και Πολύξενος: Σπουδαίοι Αργείοι γυμναστές. Ο Αρίστων υπήρξε διδάσκαλος της γυμναστικής κοντά στον οποίο εκπαιδεύτηκε ο Πλάτων. Ο Πολύξενος ήταν ο ονομαστός γυμναστής του Αγέα που κέρδισε το δόλιχο δρόμο στην Ολυμπία.

  

Πηγές

ΑΡΓΟΛΙΚΗ ΑΡΧΕΙΑΚΗ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ
Μάρκελλος Μιτσού, «Αργολική Προσωπογραφία», Εν Αθήναις, 1952.
Γιάννης Θ. Αποστολόπουλος, «Αργείων Άθλα, (Η αθλητική ιστορία του Άργους από την αρχαιότητα ως τις μέρες μας)», Έκδοση Δήμου Άργους, Άργος, 1998.     
Ιωάννου Κ. Κοφινιώτου, «Ιστορία του Άργους από των Αρχαιοτάτων χρόνων μέχρις ημών » Εν Αθήναις, Τυπογραφείον ο «Παλαμήδης» 1892. Επανέκδοση, Εκδ. Εκ Προοιμίου, Άργος, 2008. 
ΑΡΧΑΙΟΓΝΩΜΩΝ